اگر جراح مغز و اعصاب به تومور مغزی در کودک مشکوک باشد، آزمایشهایی انجام میدهد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه اعصاب: معاینه ممکن است شامل بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی اعضا، قدرت و واکنشها باشد. مشکل در بعضی از این حوزه ها به پزشک سرنخ هایی از بخش مشکل دار مغز میدهد که به حدس زدن منطقه تومور کمک میکند.
عکسبرداری: عکسبرداری به مشخص شدن محل و اندازه تومور کمک میکند. ام آر آی (تصویر برداری رزنانس مغناطیسی) اغلب برای این منظور انجام میشود. سایر روشهای عکس برداری برای تشخیص تومور مغزی عبارتند از سی تی اسکن و پت اسکن.
نمونه برداری: برای نمونه برداری یا بیوپسی مغزی ، یک تکه کوچکی از بافت مورد نظر برداشته میشود تا در زیر میکروسکوپ بیشتر بررسی شود. برای برداشتن نمونه عمل جراحی کوچکی انجام میشود. اگر دسترسی به تومور دشوار باشد یا تومور در ناحیه حساسی در مغز قرار داشته باشد که ممکن است در اثر جراحی گسترده آسیب ببیند، نمونه برداری با سوزن ممکن است انجام شود. جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد میکند و سوزن باریکی را از طریق سوراخ وارد مغز کرده و نمونه ای بافت با سوزن برمیدارد. نمونه در آزمایشگاه بررسی میشود تا نوع آن و شدت تهاجمی بودن آن بررسی شود.
تشخیص دقیق پزشکی: علاوه بر نمونه بردداری مرسوم، بافت تومور را میتوان برای بررسی جهش ژنتیکی و مبنای مولکولی تومور بررسی کرد. درمان دارویی هدفمند نیز با توجه به نیاز بیمار ممکن است به کار گرفته شود.
آزمایشهای بررسی گسترش سرطان: اگر پزشک به گسترش سرطان از نواحی دیگر بدن به مغز مشکوک باشد، ممکن است توصیه کند آزمایشهایی انجام شود تا مشخص شود سرطان از کجا شروع شده است.
اگر تومور مغزی در محلی قرار داشته باشد که دسترسی به آن برای عمل جراحی میسر باشد، جراح تومور مغزی سعی میکند تا جایی که خطری نداشته باشد تومور را بردارد.
در برخی موارد تومور کوچک است و به راحتی میتوان آن را از بافتهای مغزی احاطه کننده آن جدا کرد، در این صورت در عمل جراحی کل تومور به طور کامل برداشته میشود. در بعضی از موارد تومور را نمیتوان از بافتهای اطراف جدا کرد یا ممکن است نزدیک به نواحی حساسی در مغز باشد که عمل را پر خطر سازد. در این شرایط جراح هر قدر از تومور را که میتواند برمیدارد. حتی برداشتن بخشی از تومور مغزی هم میتواند به کاهش علائم کمک کند.
عوارض جراحی تومور مغزی در کودکان
عوارض جراحی تومور مغزی در کودکان از جمله عفونت و خونریزی میتواند داشته باشد. عوارض احتمالی دیگر بستگی به محل تومور مغزی دارد. مثلا اگر عمل جراحی نزدیک به عصبهایی باشد که به چشمها میرود، خطر از دست دادن بینایی را به دنبال دارد.
پرتو درمانی برای درمان تومور مغزی در کودکان
در پرتو درمانی یا رادیوتراپی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلولهای تومور استفاده میشود. پرتو درمانی ممکن است با کمک دستگاهی در بیرون از بدن انجام شود (پرتو درمانی خارجی) و یا در موارد بسیار نادر از منبعی که در داخل بدن نزدیک به تومور قرار داده شده است ساطع شود.
در پرتو درمانی خارجی، تشعشع یا بر ناحیه ای از مغز که تومور در آن قرار دارد متمرکز میشود و یا ممکن است بر کل مغز تابانده شود. پرتو درمانی کل مغز بیشتر برای درمان سرطانی که به نواحی دیگر بدن گسترش یافته است استفاده میشود.
عوارض جانبی پرتو درمانی مغز چیست؟
پرتو درمانی بسته به نوع و دوز ، عوارضی بر جای میگذارد. عوارض جانبی شایع آن در طول پرتو درمانی و یا بلافاصله پس از آن روی میدهند که عبارتند از:
خستگی
تحریک پوست سر
ریزش موی موقتی
سردرد
گاهی اوقات حالت تهوع و استفراغ نیز ممکن است تجربه شود اما با داروهای ضد تهوع این علائم به خوبی کنترل میشود.
پروتون درمانی برای درمان تومور مغزی در کودکان
پروتون درمانی هنوز در مراکز بسیار محدودی انجام میشود و گسترده نشده است. در پروتون درمانی از دوز قدرتمندی از تشعشع استفاده میشود که خیلی هدفمند تر بر تومور متمرکز است. به این ترتیب قرار گیری در معرض تشعشع برای بافتهای سالم اطراف به حداقل میرسد. این باعث میشود عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت پرتو درمانی کمتر شود و احتمال ایجاد سرطان جدید به حداقل برسد.
پروتون درمانی برای کودکانی که انواع خاصی از سرطان مغز را دارند بیشتر موثر است چون مغز کودک هنوز در حال رشد است و به تاثیر تشعشع حتی با دوز کم و متوسط هم حساس است.
رادیوسرجری (پرتو جراحی)
در رادیوسرجری استرئوتاکتیک (Stereotactic radiosurgery ) از چند نوع پرتو به صورت کاملا متمرکز بر تومور استفاده میشود تا سلولهای سرطانی در یک ناحیه بسیار کوچک، از بین بروند. تک تک پرتوهایی که تابانده میشوند قدرت بالایی ندارند اما محلی که همه پرتوها به هم میرسند (تومور مغزی) در کل دوز بسیار بالایی تشعشع دریافت میکند که باعث نابودی سلولهای سرطانی میشود.
در این روش انواع مختلف تکنولوژی برای رساندن پرتوها به تومور مغزی مورد استفاده قرار میگیرد مانند گاما نایف (Gamma Knife) یا لینیر اکسلرِیتور (linear accelerator). پرتو جراحی معمولا تنها یک جلسه است و در بیشتر موارد کودک در همان روز به خانه فرستاده میشود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی دارویی است که برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. اگر چه این داروها را میتوان به صورت خوراکی (قرص) مصرف کرد اما در کودکانی که تومور مغزی دارند معمولا داروی شیمی درمانی به رگ تزریق میشود. انواع بسیاری از داروهای شیمی درمانی وجود دارند که نوع آن بسته به نوع سرطان انتخاب میشود.
عوارض جانبی شیمی درمانی چیست؟
عوارض شیمی درمانی بستگی به نوع و دوز دارو دارد. عوارض عمومی شیمی درمانی عبارت است از:
حالت تهوع
استفراغ
ریزش موی موقتی
کاهش تولید گلبول های خون
درمانهای توانبخشی تومور مغزی
از آنجایی که تومور مغزی ممکن است در بخشی از مغز قرار داشته باشد که کنترل مهارتهای حرکتی، تکلم، بینایی و تفکر را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است توانبخشی بخشی مهم از برنامه درمانی بیمار باشد. از جمله درمانهای توانبخشی عبارتند از:
مننژیوم (meningioma ) توموری است که از مننژ یا پرده پوشاننده مغز نشات گرفته است. مننژ پرده یا غشایی است که مغز و طناب نخاعی را احاطه میکند. اگر چه مننژیوم در واقع یک تومور مغزی نیست اما در این گروه جای میگیرد چون مغز، عصبها و رگهای خونی آن را ممکن است تحت فشار قرار دهد. مننژیوم شایعترین نوع تومور مغزی خوش خیم است.
درمان تومور مغزی مننژیوم بستگی به چند مورد دارد
اندازه و محل تومور
سرعت رشد و یا میزان تهاجمی بودن تومور
سن و وضعیت سلامتی شما
هدف شما از درمان
نظارت و تحت بررسی قرار دادن تومور مغزی مننژیوم
برای هر کسی که تومور مننژیوم دارد لازم نیست فورا درمان صورت بگیرد. اگر تومور کوچک باشد و به کندی رشد کند و علائمی ایجاد نکرده باشد نیازی به درمان نیست.
اگر برنامه ای که جراح مغز و اعصاب برای شما در نظر دارد این است که فعلا درمانی انجام ندهید و فقط وضعیت تومور تحت نظر باشد، احتمالا باید به صورت دوره ای اسکن مغزی انجام شود.
اگر جراح تومور مغزی متوجه شود تومور در حال بزرگ شدن است و نیاز به درمان دارد، چند روش درمانی مطرح میشود.
جراحی تومور مغزی
اگر تومور مغزی مننژیوم علائمی ایجاد کرده است و یا نشانه هایی از رشد آن دیده میشود، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.جراح برای برداشتن کامل تومور تلاش میکند اما به دلیل مجاورت پرده مننژ و تومور داخل آن با ساختارهای حساس مغز همیشه امکان برداشتن کامل تومور وجود ندارد. در این موارد جراح هر قدر از تومور را که بتواند برمیدارد.
ادامه درمان پس از عمل جراحی مغز، بستگی به چند مورد زیر دارد:
اگر هیچ تومور مشهودی باقی نماند، شاید نیاز به درمان بیشتر وجود نداشته باشد. با این حال اسکن های دوره ای از مغز همچنان لازم است.
اگر تومور مغزی خوش خیم است و تنها درصد کمی از آن باقی مانده است ، ممکن است پزشک پیشنهاد کند تنها اسکن دوره ای انجام بدهید. در برخی موارد باقی مانده اندک تومور ممکن است با نوعی پرتو درمانی به نام رادیو جراحی استریو اِستاتیک تحت درمان قرار بگیرد.
اگر تومور بدخیم یا غیر معمول باشد احتمال نیاز به پرتو درمانی دارید.
عمل جراحی مغز چه خطرات و عوارضی دارد؟
عمل جراحی ممکن است خطراتی به دنبال داشته باشد که شایعترین آن عفونت و خونریزی است.
خطرات خاص عمل جراحی مننژیوم بستگی به محل آن دارد. مثلا اگر جراحی برای برداشتن توموری انجام میشود که پیرامون عصب بینایی قرار دارد ممکن است بینایی خود را از دست بدهید. در مورد خطرات جراحی تومور مغزی با پزشک خود صحبت کنید.
پرتو درمانی برای درمان تومور مغزی مننژیوم
اگر طی عمل جراحی، تومور مننژیوم را نتوان کامل برداشت، ممکن است پرتو درمانی پس از آن توصیه شود و یا پرتو درمانی به جای جراحی توصیه شود. هدف از پرتو درمانی، تخریب سلولهای بدخیم باقی مانده و کاهش خطر بازگشت مننژیوم است.
در پرتو درمانی از دستگاه بزرگی استفاده میشود تا پرتوهای پرانرژی را به سلولهای تومور ساطع کرده و آنها را از بین ببرد.
پیشرفتهایی که در پرتو درمانی حاصل شده به افزایش دوز قابل استفاده تشعشع و کاهش صدمه دیدن سلولهای سالم کمک کرده است..
چه داروهایی برای درمان تومور مغزی مننژیوم وجود دارد؟
دارو درمانی به صورت شیمی درمانی در درمان مننژیوم به ندرت استفاده میشود اما در مواردی که عمل جراحی و پرتو درمانی موثر نبوده است، ممکن است از شیمی درمانی استفاده شود.
روش شیمی درمانی برای درمان مننژیوم مقبولیت گسترده ای ندارد اما محققان در حال حاضر روشهای هدفمندتر دارو درمانی مولکولی را بررسی میکنند.
درمان سنتی برای تومور مغزی مننژیوم
اگر برای درمان به دنبال روش های طب سنتی و درمانهای جایگزین هستید، توجه داشته باشید این درمانها نمیتوانند تومور مغزی مننژیوم را درمان کنند اما ممکن است برخی علائم و عوارض تومور یا درمان را کاهش دهند یا به غلبه بر استرس کمک کنند. درمانهای طب سنتی و جایگزین برای تومور مغزی عبارتند از:
گلیوم یا گلیوما (Glioma ) نوعی تومور است که در مغز و طناب نخاعی ایجاد میشود. تومور گلیوم در سلولهای گلیال که سلولهای عصبی را احاطه کرده و به عملکرد درست آنها کمک میکنند ایجاد میشود.
سه نوع سلول گلیال میتوانند تومور گلیوم ایجاد کنند. گلیوم بر اساس نوع سلول گلیال درگیر در تومور و ویژگیهای ژنتیکی تومور دسته بندی میشود. دسته بندی تومور گلیوم به جراح تومور مغزی کمک میکند رفتار آن با مرور زمان را بتواند پیش بینی کند و درمان متناسب با آن طرح ریزی نماید.
انواع تومور مغزی گلیوم
انواع تومور گلیوم عبارتند از:
آستروسایتوم (Astrocytoma) شامل استروسیتوم، استروسیتوم آناپلاستیک و گلیوبلاستوم
اپاندیموم (Ependymomas) شامل اپندیموم آناپلاستیک، اپندیموم میکسوپاپیلاری و ساب اپندیموم
اولیگودِندروگلیوم (Oligodendrogliomas) – شامل الیگودندروگلیوم، الیگودندروگلیوم آنالاستیک و الیگواستروسیتوم آناپلاستیک
تومور گلیوم میتواند عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار دهد و بسته به محل و سرعت رشد، مرگبار باشد.گلیوم یکی از شایعترین انواع تومور مغزی اولیه است. تعیین نوع گلیوم به جراح مغز و اعصاب کمک میکند درمان بهتری متناسب با وضعیتتان شروع کند. به طور کلی روشهای درمان گلیوم عبارتند از عمل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، درمان هدفمند و آزمایشهای بالینی تجربی.
علائم و نشانه های تومور مغزی گلیوم چیست؟
علائم تومور گلیوم بسته به نوع، اندازه، محل و سرعت رشد آن بسیار متغیر است. علائم شایعتر آن عبارتند از:
سردرد
حالت تهوع یا استفراغ
گیجی یا کاهش عملکرد مغزی
ضعف حافظه
تغییرات شخصیت یا تحریک پذیری
سختی حفظ تعادل
بی اختیاری ادرار
مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا کاهش دید محیطی
مشکلات تکلم
تشنج به خصوص در کسی که سابقه تشنج نداشته است
در چه صورت به جراح مغز و اعصاب باید مراجعه کنیم؟
در صورتی که هر یک از علائم گلیوم را دارید یا به چیزی مشکوک هستید به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی منجر به ایجاد تومور مغزی گلیوم میشوند؟
این تومور همانند بیشتر تومورهای مغزی اولیه علت شناخته شده ای ندارد اما برخی عوامل احتمال ابتلا به تومور مغزی را افزایش میدهند.
چه عواملی احتمال تومور مغزی گلیوم را بیشتر میکنند؟
سن: به طور کلی احتمال تومور مغزی با افزایش سن بیشتر میشود. گلیوم بین ۴۵ تا ۶۵ سالگی بیشترین شیوع را دارد. با این حال تومور مغزی در هر سنی ممکن است ایجاد شود. برخی انواع گلیوم مانند اپندیموم و استروسیتوم پیلوسیتیک در کودکان و جوانان شایعتر است.
قرار گیری در معرض تشعشع: کسانی که در معرض نوعی تشعشع به نام تشعشع یونیزه کننده قرار گرفته اند، احتمال تومور مغزی در آنها بیشتر است. نمونه هایی از تشعشع یونیزه کننده عبارتند از پرتو درمانی که برای درمان سرطان انجام میشود و تشعشع بمب هسته ای. ثابت نشده است انواع شایعتر تشعشع مانند میدانهای الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق رسانی و فرکانس رادیویی دستگاههای مایکروویو خانگی خطر گلیوم را افزایش میدهد. هنوز مشخص نیست آیا استفاده از گوشی موبایل خطر سرطان مغز را بیشتر میکند یا نه. برخی پژوهشها نشان داده اند بین استفاده از گوشی موبایل و نوعی سرطان مغزی به نام نوروم اکوستیک احتمالا ارتباط وجود دارد. اما بسیاری از پژوهشهای دیگر چنین ارتباطی را پیدا نکرده اند. از آنجایی که گوشی موبایل یک دستگاه نسبتا جدید است هنوز تاثیر بلند مدت آن مشخص نشده و باید تحقیقات بلند مدت بر روی آن صورت بگیرد تا تاثیر آن بر احتمال سرطان مشخص شود. فعلا اگر نگران ارتباط احتمالی بین گوشی موبایل و سرطان هستیدا کارشناسان توصیه میکنند با استفاده از هندزفری و بلندگو تا جایی که میتوانید از نگه داشتن گوشی موبایل در مجاورت سر خودداری کنید.
سابقه خانوادگی گلیوم: در مورد تومور مغزی گلیوم به ندرت سابقه خانوادگی دیده میشود. اما بهرحال اگر کسی از اعضای خانواده دچار گلیوم باشد احتمال آن در شما دو برابر دیگران است. برخی ژنها ارتباط ضعیفی با گلیوم نشان میدهند اما تحقیقات بیشتری لازم است تا ارتباط بین این تغییرات ژنی و تومور مغزی را تایید کند.
روشهای درمان تومور مغزی گلیوم
درمان گلیوم بستگی به نوع، اندازه، درجه و محل آن و همچنین سن و وضعیت سلامتی شما دارد.
علاوه بر کارهایی که برای برداشتن خود تومور صورت میگیرد، درمانهایی هم برای کاهش علائمی که تومور ایجاد کرده است انجام میشود.
ممکن است برای کاهش ورم و برداشتن فشار از نواحی تحت تاثیر تومور، استروئید برایتان تجویز شود.
داروهای ضد تشنج برای کنترل تشنجهای ناشی از تومور تجویز میشوند.
جراحی تومور مغزی گلیوم
در عمل جراحی تلاش میشود هر آن قدر که امکان دارد از تومور برداشته شود. جراحی معمولا اولین مرحله در درمان بیشتر انواع تومور گلیوم است.
در برخی موارد گلیوم کوچک است و به راحتی از بافتهای سالم اطراف جدا میشود در نتیجه طی جراحی تومور به طور کامل برداشته میشود. در سایر موارد که تومور را نمیتوان به طور کامل از بافتهای سالم اطراف جدا کرد، یا تومور نزدیک به منطقه حساسی در مغز قرار دارد و عمل جراحی را پرخطر می سازد، بهترین جراح مغز و اعصاب هر قدری که کم خطر تر است از تومور برمیدارد و بقیه آن را میگذارد تا با روشهای درمانی دیگر، از بین ببرد.
توجه داشته باشید حتی اگر تنها بخشی از تومور برداشته شود باز هم در تخفیف علائم بسیار موثر است.
در برخی موارد جراح مغز و اعصاب میتواند نمونه ای در حین جراحی برداشته و برای پاتولوژیست بفرستد تا نتیجه آن همانجا مشخص شده و جراح با استفاده از این اطلاعات بهتر در مورد برداشتن تومور تصمیم گیری نماید.
انواع تکنولوژی ها و تکنیکهای جراحی برای کمک به حفظ بافتهای سالم مغز تا حد ممکن، وجود دارند تا در حین برداشتن تومور صدمه ای به بقیه بافتها نرسد. از جمله این دستگاهها، جراحی به کمک کامپیوتر، هدایت ام آر آی، جراحی در حین بیداری بیمار و لیزر هستند. مثلا در جراحی تومور مغزی در شرایط بیداری، از شما خواسته میشود کار مشخصی را انجام دهید تا پزشک متوجه شود ناحیه مربوطه از مغز که این عملکرد را کنترل میکند صدمه نمی بیند.
خطرات و عوارض جراحی برداشتن تومور مغزی گلیوم
عمل جراحی برداشتن تومور مغزی گلیوم خطراتی نیز به دنبال دارد از جمله:
عفونت
خونریزی
عوارض مرتبط با محل تومور
پرتو درمانی برای درمان تومور مغزی گلیوم
پرتو درمانی معمولا پس از جراحی مغز انجام میشود به خصوص در موارد پیشرفته گلیوم. در پرتو درمانی یا رادیوتراپی، از پرتوهای با انرژی بالا مانند اشعه ایکس یا پروتن برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. برای تومور مغزی گلیوم پرتوها از دستگاهی در خارج از بدن ساطع میشود که به آن پرتو درمانی خارجی میگویند.
شیمی درمانی برای درمان تومور مغزی گلیوم
در شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سرطان استفاده میشود. شیمی درمانی به شکل قرص و یا تزریق داخل رگ داده میشود. معمولا شیمی درمانی در درمان گلیوم همراه با پرتو درمانی استفاده میشود.
داروی شیمی درمانی مورد استفاده برای تومور گلیوم در بیشتر مواقع تموزولامید (temozolomide ) است که به صورت قرص داده میشود.
تومور مغزی توده یا زایده ای متشکل از سلولهای غیر طبیعی در مغز است. تومور مغزی انواع مختلف دارد. برخی تومورهای مغزی غیر سرطانی هستند که به آنها تومور خوش خیم مغزی و برخی دیگر سرطانی هستند که به آنهاتومور بدخیم مغزی میگوییم.
تومورهای مغزی ممکن است به صورت یک تومور اولیه از مغز شروع شوند و یا این که در اثر تهاجم تومورهای سایر نواحی بدن و سرایت آن به مغز ( متاستاز )، به صورت یک تومور ثانویه در مغز به وجود بیایند.
سرعت رشد تومور مغزی
سرعت رشد تومور مغزی متغیر است. به طور کلی سرعت رشد و محل تومور تعیین میکند تاثیر آن بر دستگاه عصبی چگونه است.
علائم و نشانه های تومور مغزی
علائمی که تومور مغزی ایجاد میکند بستگی زیادی به اندازه و محل و سرعت رشد آن دارد.
علائم عمومی که تومورهای مغزی ممکن است ایجاد کنند عبارتند از:
شروع سردرد یا تغییر در الگوی سردردها
سردردهایی که به تدریج بیشتر و شدیدتر میشوند
حالت تهوع و استفراغ بدون علت
مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی و یا کاهش دید محیطی
تومورهای مغزی اولیه از خود مغز یا بافتهای نزدیک به آن مانند پرده پوشاننده مغز ، عصبهای جمجعه ای، غده هیپوفیز و یا غده پینه آل یا صنوبری نشات میگیرند. تومورهای اولیه مغز زمانی شروع میشوند که سلولهای سالم و طبیعی دچار جهش هایی در دی ان ای (DNA) میشوند. این جهش ها به سلول امکان میدهد با سرعت بیشتری رشد کند و تقسیم شود و عمر طولانی تری نسبت به سلولهای سالم داشته باشد. در نتیجه یک توده از سلولهای غیر طبیعی شکل میگیرد که به آن تومور مغزی میگوییم.
در افراد بزرگسال تومور مغزی اولیه بسیار کمتر از تومور مغزی ثانویه (که ناشی از رشد تومور در جای دیگری از بدن و سرایت آن به مغز است) شیوع دارد.
انواع تومور مغزی
گلیوم یا گلیوما: این تومورها در مغز یا طناب نخاعی ایجاد میشوند و شامل چند درجه بندی میباشند
مننژیوم: این تومورها از پرده ای که مغز و طناب نخاعی را پوشانده است و به آن مننژ میگوییم شروع میشود. بیشتر مننژیومها غیر سرطانی هستند.
نوروم آکوستیک: این تومورهای خوش خهیم در عصبهایی ایجاد میشوند که تعادل و شنوایی را کنترل میکنند و از گوش داخلی نشات میگیرند و به مغز میرسند.
آدنوم هیپوفیز: این تومورها اکثرا خوش خیم هستند و در غده هیپوفیز در قاعده جمجمه شکل میگیرند. این دسته از تومورهای مغزی بر هورمونهای هیپوفیز تاثیر میگذارند در نتیجه کل بدن را میتوانند تحت تاثیر قرار دهند.
مدولوبلاستوم: شایعترین تومور مغزی کودکان است که در بخش پشتی و پایینی مغز شروع میشود و معمولا به مایع نخاعی گسترش می یابد. این تومورها در بزرگسالان کمتر شایع هستند.
تومورهای سلولهای جنسی: این تومورها ممکن است در کودکی در جایی که بیضه ها یا تخمدانها شکل میگیرند ایجاد شوند اما گاهی اوقات این تومورها بر بخشهای دیگر بدن مانند مغز تاثیر میگذارند.
کرانیوفارنژیوم: این تومورها نادر و غیر سرطانی هستند و در نزدیکی غده هیپوفیز در مغز ایجاد میشوند. غده هیپوفیز هورمونهایی ترشح میکند که عملکردهای زیادی از بدن را کنترل مینماید. از آنجایی که کرانیوفارنژیوم به تدریج رشد میکند میتواند بر غده هیپوفیز و ساختارهای دیگر اطراف مغز تاثیر بگذارد.
متاستاز مغزی
تومور مغزی ثانویه یا متاستاز مغزی به تومورهایی میگوییم که حاصل ایجاد سرطان در جای دیگری از بدن است و سپس به مغز رسیده است. تومور های ثانویه مغزی در اکثریت موارد در کسانی که سابقه سرطان دارند بروز میکند اما در موارد نادر ممکن است تومور مغزی متاستازی به عنوان اولین نشانه ایجاد سرطان در جای دیگری از بدن بروز نماید.
در افراد بزرگسال تومور مغزی ثانویه بسیار شایعتر از تومور مغزی اولیه است.
هر گونه سرطان در بدن میتواند به مغز برسد اما شایعترین سرطانهایی که به مغز سرایت میکنند عبارتند از:
سرطان پستان (سرطان سینه)
سرطان روده بزرگ
سرطان کلیه
سرطان ریه
سرطان پوست (ملانوم)
چه عواملی احتمال ابتلا به تومور مغزی را افزایش میدهد؟
در بیشتر کسانی که تومور مغزی اولیه دارند، علت این اتفاق مشخص نیست. اما به طور کلی برخی عوامل احتمال ایجاد تومور مغزی را افزایش میدهند که عبارتند از:
قرار گیری در معرض تشعشع: کسانی که در معرض نوعی تشعشع به نام تشعشع یونیزه کننده قرار میگیرند، بیشتر در خطر تومور مغزی قرار دارند. از جمله تشعشع های یونیزه کننده عبارتند از پرتو درمانی که برای درمان سرطان صورت میگیرد و تشعشع ناشی از بمب هسته ای.
سابقه خانوادگی تومور مغزی: درصد کمی از تومورهای مغزی در کسانی دیده میشود که سابقه تومور مغزی یا سندرمهای ژنتیکی که خطر تومور مغزی را افزایش میدهند، در خویشاوندان آنها دیده میشود.
جراح مغز و اعصاب شامل درمان طیف وسیعی از بیماریها میشود که حتی ممکن است نیاز به جراحی نداشته باشند مثل بیرون زدگی دیسک کمر و گردن که ممکن است با دارو و فیزیوتراپی درمان شوند یا نیاز به جراحی‌های بسته مثل لیزر و اوزون داشته باشند و در مواردی هم جراحی باز کمک خواهد کرد. تعداد زیادی از سایر بیماریهای ستون فقرات هم میتوانند توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات درمان شوند مثل سرخوردگی مهره، تنگی کانال نخاعی، انحراف ستون فقرات، شکستگیها و دررفتگی‌ها، عفونتها و در نهایت تومورهای نخاع و مهره‌ها. گروه دیگری از بیماریهایی که لازم است برای درمان آنها به جراح مغز و اعصاب مراجعه کرد مربوط به مغز میشوند مثل تومورهای مغزی، آدنوم هیپوفیز، خونریزی مغزی، اختلالات عروقی مثل آنوریسم و کلافه‌های شریانی وریدی، مشکلات مادرزادی مثل سندروم کیاری، هیدروسفالی، ضربه مغزی و شکستگی‌های جمجمه. از طرف دیگر بیماریهایی هستند که گرچه معمولا توسط همکاران نورولوژیست (داخلی مغز و اعصاب) درمان میشوند اما گاهی درمانهای جراحی میتواند در موارد مقاوم که به هیچ درمان دارویی پاسخ نمیدهند موثر باشد مانند صرع، پارکینسون و تعدادی از اختلالات حرکتی مشابه، بیماریهای عصبی عضلانی که برای تشخیص قطعی آنها ممکن است نمونه برداری مورد نیاز باشد و سکته‌های مغزی وسیع که سبب تورم شدید مغز و بالا رفتن فشار داخل جمجمه میشوند. درمان جراحی با اشعه یا گامانایف هم در برخی ضایعات توموری یا عروقی بکار میرود. بخش دیگری از فعالیت جراحان مغز و اعصاب در کنترل درد است، مثل نورالژی یا درد برق آسای صورت، درد مفاصل ستون فقرات و کلا انواعی از درد که در اثر تحریک عصبها و التهاب آنها ایجاد میشوند و امروزه بصورت پی پی حوزه‌های جدیدی وارد حیطه فعالیت بهترین جراح مغز و اعصاب میگردد.
نخاع و ریشه های عصبی داخل کانالی در ستون فقرات عبور میکنند که شامل بخشهای استخوانی و رباطها میشود. به دلایل مختلف ممکن است این کانال تنگ شود و باعث فشار روی نخاع و ریشه های عصبی گردد. شایعترین قسمتی از ستون فقرات که به این مشکل دچار میگردد قسمت کمری است.
علت ایجاد تنگی کانال کمری چیست؟
در واقع ایجاد تنگی کانال کمری قسمتی از روند پیری ستون فقرات است و معمولا در سن بالای ۶۰ سال، در برخی خفیف‌تر و در برخی شدیدتر خود را نشان میدهد. با گذر زمان به تدریج زوائد استخوانی در اطراف مفاصل ستون فقرات و لبه‌های کانال نخاعی ایجاد میگردد و رباطها هم انعطاف پذیری خود را از دست داده و حجم آنها افزایش می‌یابد و به این شکل با برجسته شدن به داخل کانال نخاعی فضای نخاع را محدود و تنگ میکنند.
علت ایجاد تنگی کانال کمر
نوعی تنگی کانال کمری به صورت مادرزادی وجود دارد که شکل و ساختار مهره ها به گونه‌ای است که فضای کانال نخاعی را محدود مینماید. این افراد معمولا در سنین جوانی متوجه این موضوع نمیشوند اما با شروع میانسالی و در زمانی که روندهای پیری ستون فقرات شروع شده و در واقع در سن کمتری از سایرین علائم بیماری را نشان میدهند.
علائم تنگی کانال کمر چیست؟
طبیعتا روند پیری ستون فقرات با درد در ناحیه کمر هم همراه خواهد بود. این درد با فعالیت و راه رفتن تشدید میگردد. به تدریج با ایجاد تنگی، علامتی به نام “لنگش” خود را نشان میدهد؛ به این صورت که پس از مسافتی راه رفتن بیمار در پاها احساس درد، بی حسی، گز گز و یا ضعف میکند و دیگر نمی تواند به مسیر خود ادامه دهد مگر اینکه مدتی بنشیند و استراحت کند تا به اصطلاح “پاهای او آزاد شوند”. غیر از استراحت، گاهی با خم شدن به جلو نیز این احساس رهایی از درد پا برای فرد ایجاد میگردد و بیماران تنگی کانال تمایل دارند که پس از مقداری پیاده روی بایستند و به جلو خم شوند. مساله مهم این است که در بیشتر بیماران این علائم پیشرونده است؛ یعنی اگر الان پس از یک ربع پیاده روی نیاز به استراحت دارند، شش ماه قبل میتوانستند نیم ساعت پیاده روی بی وقفه داشته باشند و در ماههای بعد احتمالا بعد از ده دقیقه باید جایی را برای نشستن پیدا کنند.با پزشک و جراح مغز و اعصاب مشاوره کنید
ایجاد لنگش متناوب، علامت اصلی تنگی کانال کمری
علامت دیگری که در بعضی بیماران تنگی کانال کمری مشاهده میشود درد سیاتیک است. سیاتیک در واقع اسم بیماری خاصی نیست، بلکه یک نوع علامت و درد است به این شکل که این درد از کمر یا باسن شروع شده و به پشت ران و زانو و بعد ساق پا و مچ تیر میکشد. معمولا درد سیاتیک این بیماران هم با فعالیت و راه رفتن، ایجاد یا افزایش می‌یابد. در مراحل پیشرفته بیماری، درد کمر، درد پا و گزگز پاها تقریبا همیشه وجود دارند و بیمار قادر به حرکت و راه رفتن نیست و حتی ممکن است به بی اختیاری ادرار و مدفوع و از کار افتادن -یا به اصطلاح “فلجی”- پاها منجر گردد.
درد سیاتیک، درد کمر، اختلال در قدرت پاها و عدم کنترل ادرار و مدفوع از جمله علائم تنگی کانال کمری در مراحل اولیه تا پیشرفته است.
تنگی کانال کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
برای بیماری که مشکوک به تنگی کانال کمر است معمولا با انجام ام آر آی انجام بیماری تشخیص داده میشود. در کنار آن، نوار عصب و عضله هم میتواند میزان درگیری و آسیب اعصاب پاها را بهتر نشان دهد. گاهی انجام عکس ساده، سی تی اسکن و اسکن استخوان برای تشخیص بیماریهای همزمان با تنگی کانال بکار میروند.
چه بیماریهایی با تنگی کانال کمری همراهی دارند؟
در برخی بیماران تنگی کانال با سایر مشکلات ستون فقرات همراه است؛ مثل بیرون زدگی دیسک، لقی مهره و پوکی استخوان. پس نباید این تصور وجود داشته باشد که فقط با یکی از این بیماریها درگیر هستیم و گاهی لازم است همزمان چند مشکل با هم درمان شوند. به عنوان مثال گاهی لازم است با درمان دارویی تزریقی یا خوراکی به سرعت جلوی پیشرفت پوکی استخوان گرفته شود وگرنه موفقیت هر نوع درمانی برای تنگی کانال بسیار کم خواهد بود و یا اینکه اگر تنها راه ممکن برای تنگی کانال یک بیمار جراحی باشد، بررسی از نظر لقی مهره ضروری است تا حین عمل به غیر از تراشیدن استخوانها و آزاد کردن عصبها، با کمک پلاتین گذاری ناپایداری و لقی مهره‌ها هم درمان شوند.
تنگی کانال کمر چگونه درمان میشود؟
همانطور که ذکر شد تنگی کانال کمر بخشی از روند پیری ستون فقرات است و در همه افراد به درجاتی ایجاد میشود؛ پس کاری که میتوان در مراحل اولیه انجام داد جلوگیری از پیشرفت آن و یا حداقل کند کردن سیر بیماری است. مهمترین اقدام ها برای این کار پرهیز از ایجاد فشار بیش از حد روی ستون فقرات در کارها و فعالیتهای روزمره و انجام ورزش صحیح است. رانندگی طولانی، خم و راست شدن مکرر، بلند کردن اجسام سنگین و نشستن و بی‌حرکتی طولانی روی صندلی همه سبب تسریع پیشرفت بیماری میشوند.
عوامل تسریع و تشدید تنگی کانال کمر
از طرف دیگر، انجام فعالیتهای ورزشی منظم و صحیح مثل پیاده روی در سطح بدون‌شیب، نرمشهای تقویت کننده عضلات کمر، راه رفتن در آب و شنا با افزایش توان مقاومتی ستون فقرات نه تنها مانع آسیب بیشتر میشوند بلکه با افزایش قدرت عضلات کمر و پاها میتوانند علائم بیمار را برطرف نمایند. انجام نرمشهای ستون فقرات، تغذیه مناسب شامل ویتامینهای “ث” و “د” و نیز مصرف لبنیات و کلسیم و گرم نگه داشتن کمر خصوصا در فصلهای سرد سال مهمترین اقدامات و درمانهای خانگی برای این بیماری در مراحل نه چندان پیشرفته هستند.
مراقبتهای روزمره برای پیشگیری از آسیب ستون فقرات
در مواردی که بیمار با درد شدید مراجعه میکند و امکان انجام ورزش و درمانهای مشابه وجود ندارد، استفاده از داروهای ضد التهاب، استراحت و گرم نگه داشتن کمر برای رهایی بیمار از وضعیت نامناسب فعلی درمان اولیه هستند. با کاهش شدت علائم میتوان سایر درمانها مثل ورزشها و نرمشهای خانگی، آب درمانی و فیزیوتراپی را آغاز کرد مشروط به اینکه وضعیت بیمار نشانه‌ای از نیاز به جراحی اورژانسی نداشته باشد. این شرایط نیازمند جراحی اورژانسی در ادامه متن ذکر میشوند. اگر با انجام این درمانها علائم بیمار بهتر شود، درمانهای نگه دارنده مثل ورزشهای سالم منظم از جمله پیاده روی و شنا و همینطور پرهیز از ایجاد فشار نامتعارف روی کمر را میتوان برای ادامه درمان کافی دانست. اما گاهی میزانی از درد باقی می‌ماند که راههای مختلفی برای کنترل آن وجود دارد؛ از درمانهای دارویی با دوز کم تا تزریق اپیدورال کمری با این هدف که بیمار بتواند به زندگی طبیعی خود بازگردد.
درمانهای غیر جراحی تنگی کانال کمری
اما همواره بیمارانی هستند که متاسفانه به هیچ کدام از درمانهای غیر جراحی پاسخ نمیدهند و انجام جراحی تنها راه نجات آنها برای بدست آوردن توانایی حرکت است. دو مورد وجود دارد که فرد را نیازمند جراحی اورژانسی در اولین فرصت ممکن میکند: ضعف در پاها به شکلی که بیمار نه به علت درد، بلکه به علت توان کم عضلات پاها قادر به حرکت نباشد؛ و بی اختیاری ادرار یا مدفوع که از دست دادن زمان برای جراحی این بیماران به معنی برگشت ناپذیر بودن این علائم است.
جراحی تنگی کانال کمر به چه شکل انجام میشود؟
نمای شماتیک نحوه انجام جراحی تنگی کانال کمر
در این جراحی قسمتی از استخوانهای اطراف کانال نخاعی برداشته میشوند و رباط های سفت و بزرگ شده خارج میگردند و تا فشار از روی عناصر عصبی برداشته شود. در این عمل لازم است میزان تراشیدن استخوانها و برداشتن رباطها در حدی باشد که سبب ناپایداری ستون فقرات نگردد وگرنه به غیر از آزاد کردن عناصر عصبی، چاره‌ای جز استفاده از پلاتین برای ثابت کردن مهره‌های ناپایدار وجود ندارد؛ گرچه استفاده از پلاتین منجر به محدودیت حرکت در کمر و نیاز به مراقبت بیشتر بعد از عمل میگردد. متاسفانه امروزه به شکل نامتعارف و بیش از حد از پلاتین گذاری در جراحی تنگی کانال ستون فقرات استفاده میشود که نتایج و عوارض غیرقابل برگشتی در آینده میتواند برای بیمار به همراه داشته باشد؛ و از سوی دیگر در بیماری که به جز تنگی کانال دچار ناپایداری و لقی مهره کمری هم باشد، بکارگیری پلاتین برای ایجاد ثبات مهره‌ها کاملا لازم و ضروری است و عدم ایجاد ثبات میتواند در آینده سبب تشدید ناپایداری و نیاز به عمل مجدد گردد.
بین مهره‌های گردنی که هفت عدد هستند ماده ژلاتینی وجود دارد که دیسک گردن نامیده میشود. دیسک مانند باشلی است که باعث میشود حرکت مهره‌ها روی هم به نرمی انجام شود و فشار جمجمه را روی مهره‌ها توزیع میکند. در واقع دیسک نیز نوعی مفصل است مثل سایر مفاصل بدن اما با ساختاری منحصر به فرد که برای قرارگیری مهره‌ها روی هم طراحی شده. در طولستون فقرات، درست در پشت دیسکها کانالی وجود دارد که نخاع از داخل آب عبور میکند.
ماهیت دیسک گردن
ابتلا به بیماری “دیسک گردن” به چه معناست؟
بیماری “دیسک گردن” اصطلاحی است که به مجموعه‌ای از بیماریهای درگیر کننده آن اطلاق میگردد که همان “آرتروز گردن” بوده و بطور شایع تر به معنی بیرون زدگی دیسک گردن است. این مفصل هم مثل مفاصل دیگر ممکن است دچار آرتروز شود. “آرتروز” یا در اصطلاح علمی، ” استئوآرتریت” به معنای ساییدگی و فرسایش سیستم استخوانی و مفاصل بوده و اتفاقی است که با بالا رفتن سن بطور عادی در تمام افراد رخ میدهد. با حرکت مداوم و مکرر دو استخوان مجاور در هر مفصل رخ دادن این ساییدگی امری بدیهی خواهد بود. اما شکل ارتروز در قسمت دیسک کمی متفاوت است. با گذر زمان و بالا رفتن سن به بالای ۳۵ سال، به تدریج مایع طبیعی موجود در دیسک کمتر و کمتر میشود و دیسک رو به خشک شدن میرود. ماده ژلاتینی نرم که حاوی مقدار زیادی آب است به تدریج خشک میشود و انعطاف پذیری خود را از دست میدهد. حرکت دو مهره مجاور کمتر و سخت تر شده و به این ترتیب استخوان دو مهره هم ساییده میشوند و گاهی خودبخود و گاهی با حرکتی نامناسب، فشار زیادی به این دیسک ضعیف وارد شده و باعث میشود دیسک از جای خود بیرون بزند. به تمامی این روند، بیماری دیسک گردن میگویند.
بیماری دیسک گردن: خشک شدن و بیرون زدن دیسک، ساییدگی استخوانی و فشار روی عصبها
علت بیرون زدن دیسک گردن
همانطور که ذکر شد دیسک تضعیف شده مستعد بیرون زدگی است و گاهی خودبخود و گاهی با حرکتی نامناسب این اتفاق رخ میدهد اما چرا برخی افراد در سن پایین دچار این عارضه میشوند و برخی هرگز آن را تجربه نمیکنند؟ در واقع اگر آرتروز روند طبیعی افزایش سن در دیسک و مهره‌ها است چرا همه به بیماری بیرون زدگی دیسک گردن مبتلا نمیشوند؟ پاسخ این سوال تا چند سال اخیر بطور دقیق داده نشده بود؛ امروزه مشخص شده که مهمترین عامل در بیرون زدگی دیسک، ژنتیک و ارث است. شاید مواجه شده باشید با خانواده‌هایی که چند نفر از آنها درگیر این بیماری هستند. ژن افراد تعیین کننده این خواهد بود که با افزایش سن، چقدر خشکی در دیسک رخ دهد و دیسک چه میزان مقاومت داشته باشد که بستگی به ساختار مولکولی آن دارد. سن نیز نقش مهمی در بیماریهای دیسک دارد؛ اصولا بیشترین میزان درگیری افراد با بیرون زدگی دیسک بین سنین ۳۵ تا ۶۰ سال است. در سنین پایین تر هنوز حالت انعطاف پذیری دیسک از بین نرفته و دیسک در سنین بالا هم آنقدر خشک و کم حجم میشود که بیرون زدن آن با توجه به همزمانی با محدودیت حرکات ستون فقرات در سن بالا، امری نادر خواهد بود.
عوامل مستعد کننده به ابتلا به بیماری دیسک‌گردن
بعد از ژنتیک و سن قطعا رتبه بعدی در آسیب پذیری دیسک، فشارهای فیزیکی خواهد بود؛ فشارهایی که این روزها بیشتر و بیشتر شده و به صورت نامحسوسی در زندگی افراد وار میشوند مثل خم شدن طولانی سر به پایین به دلیل کار کردن بیش از حد با موبایل، پشت میز نشستن‌های چندین ساعته و خیره شدن به صفحه مانیتور کامپیوتر یا صفحه کتب درسی، فعالیتهای اداری فشرده که گاهی گذر زمان را غیرملموس میکنند، ورزشهای نامناسب برای تناسب اندام و بدست آوردن سلامتی که به عکس قسمتی از سلامتی فرد را نیز از او میگیرند و در نهایت عادتهای غلط در زندگی روزمره مثل فرم اشتباه خوابیدن یا نشستن که با قرارگیری گردن در وضعیتی آسیب رسان همراه هستند. سیگار و اضافه وزن هم با تسریع روند از دست دادن آب دیسکها در این بیماری دخیل هستند.
چرا بیرون زدگی دیسک گردن مهم بوده و میتواند خطرناک باشد؟
از نخاع داخل ستون فقرات گردنی تعداد زیادی عصب خارج میشوند که بعد از اتصالات پیچیده وارد شانه، کتف و دستها میگردند. این عصبها مسئول حس و حرکت در این قسمتهای بدن هستند. از سوی دیگر، نخاع در قسمت گردن حاوی الیاف عصبی است که به سمت پایین امتداد یافته و سبب برقراری حس و حرکت و کنترل ادرار و مدفوع در قسمتهای پایین تنه میشوند. به این دلیل دیسکهای گردنی که درست در مجاورت نخاع و عصبهای آن قرار دارند اهمیت بسیار زیادی داشته و بیرون زدن این دیسکها ممکن است باعث آسیب جدی نخاع و عصبهای آن شوند.
بیرون زدن دیسک گردن ممکن است باعث آسیب دائمی عصبها یا نخاع شود.
شایعترین علائم بیرون زدگی دیسک گردن
بسیاری از بیماریهای گردن از یک اسپاسم ساده تا دیسک و تنگی کانال ممکن است با درد خود گردن در یک سمت یا هر دوسمت همراه باشند و جالب اینکه گاهی این درد به پشت سر منتقل میشود و بیمار بیشتر از سردرد شکایت دارد تا درد گردن. اما اصولا علامت اصلی بیرون زدگی دیسک گردن، درد تیرکشنده از گردن به یک یا هر دو دست است. بسته به اینکه کدامیک از دیسکها بیرون زده باشند مسیر درد در دستها متفاوت خواهد بود. این درد ممکن است فقط به کتف انتشار یابد (در مورد دیسکهای بالای گردن) یا به بازو، ساعد و هر کدام از انگشتان (در مورد دیسکهای میانی و پایین گردن). علامت شایع همراه این درد، گزگز یا سوزن سوزن شدن یا سوزش پوست دست است که گاهی به صورت معکوس احساس میشود یعنی بی حسی. علامت مهم دیگری وجود دارد که نشانه فشار زیاد و جدی روی عصب دست بوده و توجه بیشتری را می‌طلبد: ضعف در عضلات دست. در این صورت هر کدام از حرکات دستها ممکن است ضعیف شوند، حرکت شانه، بازو، ساعد و یا انگشتان؛ که با گذر زمان حتی منجر به کوچک شدن و تحلیل رفتن عضله میگردد. این اتفاق امری مهم است چراکه گاهی عدم توجه یا تاخیر در درمان منجر به دائمی شدن این ضعف و کوچکی عضله میشود.
علائم بیرون زدن دیسک گردن و فشار روی عصب دست
تمام علائم بالا به دلیل فشار دیسک بیرون زده روی یکی از عصبهای گردن ایجاد میشود که از ستون فقرات گردنی خارج شده و مسئول عصب‌دهی به قسمت مشخصی از پوست و عضلات دستها است؛ اما گاهی بیرون زدگی دیسک بسیار شدیدتر بوده و اهمیت بسیار بیستری پیدا میکند چون ممکن است روی نخاع فشار بیاورد و آثار وسیعتری از خود بجا بگذارد. در این صورت بیمار دچار گزگز شدید در هر دو دست و حتی پاها میشود، راه رفتن وی دچار اشکال شده و ممکن است اختلال تعادل پیدا کند یا مجبور شود با آهستگی حرکت کند تا زمان نخورد. علامت دیگر بهم خوردن توانایی بیمار در حرکات ظریف دستهاست به صورتی که ضعف در دستها ندارد اما گویی قابلیتهای خود را در انجام کارهایش از دست داده مثل نوشتن، بستن دکمه‌های لباس، شستن ظرف و یا جابجایی وسایل. در مراحل پیشرفته و شدید بیرون زدگی دیسک گردن هم دیتها و هم پاها از کار می‌افتند و به اصطلاح “فلج” میشوند و حتی بی اختیاری ادرار و مدفوع رخ میدهد. این شرایط بسیار شدید و پیشرفته ممکن است به درمان هم پاسخ ندهند و در واقع باید قبل یا در مراحل اولیه پیشرفت بیماری فراتر از درد اقدام به درمان جدی کرد چراکه اختلال در قدرت عضلات و عملکرد آنها و کنترل ادرار و مدفوع به سختی درمان میشوند.
علائم بیرون زدن دیسک گردن و فشار روی نخاع
راههای تشخیص بیرون زدگی دیسک گردن
تشخیص دیسک گردن
هر درد گردن یا هر دردی که از گردن به دستها انتشار میدا کند نیازمند بررسی با ام آر آی نیست اما اگر جراح مغز و اعصاب با انجام معاینه بررسی بیشتری را صلاح بداند درخواست ام آر آی خواهد کرد. در ام آر آی وضعیت دیسکها مشخص و بیرون زدگی، شدت و محل آن معلوم میشوند. انجام سی تی اسکن در برخی بیماران لازم است تا جزییات استخوانی مهره‌ها دیده شوند و عکس ساده هم جایگاه خود را دارد که میتواند اطلاعاتی در مورد قوس گردن و پایداری مهره‌ها روی هم بدست بدهد. بررسی شایع دیگر نوار غضب و عضله است. در این روش با کمک سوزنهای ظریفی که وارد عضلات دستها و پاها میشوند عملکرد عصبها مشخص میشود و تعیین میگردد که روی کدام عصب فشار است و شدت آن چقدر بوده و چه میزان آسیب به عصب وارد شده است. اما نکته مهم این است که تشخیص اصلی دیسک گردن و برنامه درمان اولیه وابسته به نوار عصب و عضله نیست، چیزی که مهم و تعیین کننده است شرح حال، معاینه پزشک و ام آر آی خواهد بود.
تاثیر ببماریهای همراه در دیسک گردن چیست؟
بیماریهایی هستند که بطور شایع در جامعه به عنوان بیماری زمینه‌ای وجود دارند و در روند بیماری و تشخیص و درمان آن تاثیر میگذارند و در صدر این بیماریها دیابت یا مرض قرار دارد. دیابت پس از پنج و خصوصا ده سال باعث آسیب عصبها و عروق کوچک تمام بدن میشود. آسیب عصبها خود ممکن است باعث درد و ضعف در اندامها گردد که در صورت همراهی با مثلا بیماری دیسک گردن، تشخیص آن را مشکل خواهد کرد. از سوی دیگر درمان بیماریهایی مثل دیسک گردن در این شرایط نیز تاثیر می‌پذیرد به این معنی که ممکن است با درمان موفق جراحی یا غیرجراحی، درد و گزگز بیمار بطور مناسبی برطرف نشود که علت آن همان بیماری زمینه‌ای است. نقش مهم دیگر دیابت در ترمیم پوست است. با توجه به آسیب عروق و اختلال خونرسانی بافتها، هر اقدام تهاجمی با خطر بیشتری نسبت به افراد عادی همراه است. ترمیم زخم سخت تر بوده و ریسک عفونت هم افزایش می‌یابد. بیماریهای روماتیسمی هم نقش مهمی دارند. مبتلایان به این بیماریها هم ترمیم بافتی سخت‌تری خواهند داشت، درد ستون فقرات آنها چیزی مضاف بر آرتروز و بیرون زدگی دیسک است و درمان و کنترل روماتیسم باید همزمان با درمان دیسک صورت گیرد. بیماریهای دیگری هم هستند که ممکن است با درگیری عصبهای محیطی در درمان دیسک گردن اختلال ایجاد کنند مثل نارسایی کلیوی و نارسایی کبدی.
مهمترین بیماریهایی که ممکن است با دیسک گردن همراه باشند: دیابت، روماتیسم و بیماریهای قلبی
اما نکته مهمی قابل توجه است: هر دردی که به دستها تیر بکشد مربوط به دیسک گردن نیست خصوصا اگر سن فرد پس از میانسالی بوده، سابقه مشکلات قلبی وجود داشته باشد و درد در دست چپ احساس گردد لازم است بررسی دقیق قلبی در اولویت قرار گیرد چرا که همزمان بودن بیماری قلبی و ستون فقرات مساله ناشایعی و عجیبی نیست.
آیا ممکن است دیسک و آرتروز گردن و کمر همزمان باشد؟
این اتفاق خصوصا در میانسالی بسیار شایع رخ میدهد. در واقع عواملی که سبب آسیب دیسکها میشوند معمولا در کمر و گردن مشترک هستند، مثل ارث، فشارهای فیزیکی و رفتارهای غلط روزمره در محیط کار. اگر دیسکهای گردنی کمی آب از دست داده باشند بعید است دیسکهای کمر سالم بوده و انعطاف پذیری خود را حفظ کرده باشند.
همراهی مشکلات گردن و کمر شایع است
حتی گاهی بیمار به دلیل علائم یکی از این دو قسمت مراجعه میکند و در بررسی ها درگیری ستون فقرات در قسمت دیگر هم تشخیص داده میشود؛ بعضی وقتها درمان قسمتی که هنوز علائم خیلی شدیدی ایجاد نکرده در اولویت قرار میگیرد و جالبتر اینکه گاهی با درمان دیسک یا تنگی کانال گردنی علائم کمری بیمار هم خوب میشوند.
درمانهای غیر جراحی دیسک گردن
گام اول در درمان بیرون زدگی دیسک گردن درمان دارویی و استراحت است مگر اینکه مواردی رخ دهد که جراحی اورژانس را لازم کند؛ این موارد در قسمت درمان جراحی توضیح داده خواهند شد. در واقع استراحت بسیار بسیار مهمتر از آن چیزی است که تصور میشود، استراحت به معنی عدم مراجعه به محل کار یا حداقل کم کردن فعالیت کاری یا فعالیت در منزل است. گردنبند یا “کولار” که ممکن است ترم یا سخت باشد، وسیله‌ای کمکی برای این استراحت است. گردنبند تا حدودی حرکات گردن را محدود میکند و همواره به بیمار هشدار میدهد که مجاز به حرکات بی مهابا در گردن نیست وگرنه خود بستن گردنبند نقش درمانی قابل توجهی ندارد. استفاده از داروهای ضدالتهاب، ضد درد، شل کننده عضلات و برخی ویتامینها مثل ویتامین ب یک اصول درمان دارویی اولیه هستند. با استراحت و این دارو درمانی اکثر بیماران بهبود قابل توجه پیدا میکنند حتی در مورد افرادی که دیسک بیرون زده بزرگی دارند به صلاحدید جراح مغز و اعصاب میتوان صمن‌توجه به بروز علائم هشدار، برای درمانهای جراحی توجه نکرد و صبر کرد تا پاسخ به درمان دارویی مشخص گردد.
درمانهای غیرجراحی دیسک‌گردن: گردنبند، دارو، فیزیوتراپی، آب درمانی و طب سوزنی
درمانهای مکمل دیگر شامل فیزیوتراپی، کایروپرکتیک، طب سوزنی، آب درمانی و برخی ورزشهاست که به صلاحدید پزشک تجویز میشوند و شاید انجام همه آنها همزمان اقدام مناسبی نبوده و بسته به شرایط فیزیکی بیمار و شدت بیرون زدگی دیسک ممکن است از یک یا چند روش برای تکمیل درمان بهره برد. هدف از این درمانها کنترل درد و بطور همزمان، تقویت عضلات گردن است تا عضلات قدرتمند بتوانند با حمایت از ستون فقرات، فشار را از روی دیسکها بردارند و ترمیم آنها را تسهیل کنند. هر کدام از این درمانها انواع و روشهای مختلفی دارند که بسته به شرایط بکار میروند؛ مثلا فیزیوتراپی شامل انجام برخی ورزشها، گرم کردن، ماساژ، تحریک الکتریکی عضلات، تحریک منطقه دچار اسپاسم با امواج صوتی، استفاده از میدانهای مغناطیسی (مگنت) و غیره است.
جراحی دیسک گردن
اگر در جراحی های مغز و اعصاب بخواهیم یک عمل را به عنوان کم دردسرترین، کم عارضه ترین و موثرترین عمل جراحی نام ببریم، جراحی دیسک گردن خواهد بود. گرچه هیچ عمل جراحی بی‌خطر نیست اما ریسک عفونت و عدم پاسخ به جراحی در این عمل بسیار کم بوده و درد مراقبت بعد از عمل دیسک گردن حداقل است. در این عمل باشی کوچک در جلوی گردن معمولا داخل یکی از چینهای گردن داده میشود که تاثیری در زیبایی ظاهری بیمار هم نداشته باشد. از کنار مری و نای، دسترسی به دیسک گردن فراهم میشود و بعد از برداشتن دیسکی که خراب شده، پروتز با یا بدون استخوان جایگزین میگردد. در حالت عادی زمان بستری بعد از عمل معمولا یک روز است و درد محل عمل هم به سرعت رو به بهبود میرود. از طرف دیگر، درد تیرکشنده به دستها بلافاصله برطرف شده و آرامش را به بیمار بازمیگرداند. اما گزگز دستها ممکن است تا مدتی باقی مانده و به تدریج برطرف شوند و همانطور که در بالا ذکر شد، ضعف عضلات، کوچک شدن عضلات، اختلال راه رفتن و اختلال کنترل ادرار و مدفوع که در موارد پیشرفته دیده میشوند ممکن است کمتر و دیرتر به درمان پاسخ دهند و گاهی حتی به درجاتی باقی بمانند.
برش پوستی کوچک برای جراحی دیسک گردن
مورد جالب دیگر آن چیزی است که در زمان عمل به جای دیسک قرار داده میشود؛ در قدیمی‌ترین شکل جراحی، قسمت کوچکی از استخوان لگن برداشته شده و به جای دیسک قرار داده میشود و با گذر زمان این استخوان به مهره‌های بالا و پایین جوش میخورد. به تدریج پروتزهای صنعتی جایگزین شدند که جنسهای مختلف از جمله فلزی داشته و هر کدام مزایا و معایب خود را دارند تا پروتزهای نوین که در قسمتهای بعدی به آنها اشاره خواهد شد.
مراحل جراحی دیسک‌گردن
این جراحی در مواردی بکار میرود که یا درمانهای غیرجراحی موثر نبوده و بیمار همچنان درد داشته باشد یا عارضه‌ای مثل ضعف عضلانی رخ دهد. در مواردی میتوان انجام عمل جراحی دیسک گردن را اورژانس دانست: ضعف ناگهانی و شدید در دستها یا پاها و یا ایجاد اختلال در کنترل ادرار و مدفوع. در این موارد صبر و تعلل در برداشتن فشار از روی عصبها و نخاع ممکن است به قیمت ماندگار شدن این عوارض تمام شود. موفقیت در جراحی دیسک گردن به دوران بعد از عمل و مراقبتهای صحیح نیز وابسته است که در قسمت دیگری به تفصیل توضیح داده شده است. لازم به ذکر است در گذشته دور، جراحی دیسک گردن نیز مانند کمر از پشت گردن انجام میشد که با معرفی تکنیک کم‌عارضه و موثر جراحی از جلوی گردن تنها در موارد خیلی نادر برای دیسک بیرون زده از برش پشت گردن استفاده میشود مگر آنکه مشکل دیگری مانند تنگی کانال گردن نیز همزمان وجود داشته باشد.
جراحی‌های کم تهاجمی یا بسته دیسک گردن
بعد از انجام درمانهای دارویی، استراحت و درمانهای تکمیلی مثل فیزیوتراپی و آب درمانی، گاهی درد بیمار همچنان پابرجاست اما به دلایل مختلف مثل شدید نبودن بیرون زدگی دیسک، تخفیف نسبی علائم و یا خطرناک بودن بیهوشی برای بیمار، پزشک معالج انجام جراحی را به صلاح نمیداند و توصیه به درمانهای کم تهاجمی میشود. البته به دلیل موفقیت بسیار بالا و خطر پایین جراحی، نیاز به این درمانها در مورد دیسک گردن بسیار کمتر از دیسک کمر است اما در مواردی این درمانها هم بکار میروند. از جمله آنها میتوان تزریق مواد ضدالتهاب در اطراف ریشه عصبی درگیر (بلوک ریشه یا عصب)، جراحی لیزری، تزریق دیسکوژل و اوزون را نام برو که معمولا در مواردی که شدت بیرون زدگی و درد بیمار در حد انجام جراحی باز نیست بکار میروند.
آیا دیسک گردن عود میکند؟
عود دیسک گردن بعد از جراحی بسیار بسیار نادر است در حالی که احتمال عود دیسک کمر طی دو سال بعد از جراحی آن از پنج تا حتی بیست درصد گزارش شده. علت این است که در جراحی دیسک گردن برخلاف کمر، دیسک کامل خارج شده و با پروتزی جایگزین میگردد و دیسکی برای عود وجود نخواهد داشت. اما به هر حال احتمال خراب شدن و بیرون زدن دیسکهای مجاور همچنان وجود داشته است حتی بعد از جراحی ممکن است بدون مراعات حرکات گردن، ریسک بیرون زدن دیسکهای مجاور دیسک عمل شده بیشتر از حالت عادی هم باشد گرچه عود دیسک لزوما به معنی نیاز با جراحی مجدد نیست و بسیاری از این موارد با درمان غیر جراحی بهبود می‌یابند.
جراح دیسک گردن
مشکلات که دیسک گردن برای بیماران ایجاد میکند د صورت عدم بهبود با روش های غیر جراحی نیاز به پیدا کردن جراح دیسک گردن و یا به عبارتی بهترین جراح دیسک گردن در بیماران ایجاد میکند.دکتر علیرضا طبیب خوئی با سالها تجربه در زمینه بیماری های ستون فقرات یکی از بهترین جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات ایران میباشند.
روشهای جدید جراحی دیسک گردن
طی یکی دو دهه اخیر پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در پروتزهای جایگزین شونده به جای دیسک گردن اتفاق افتاده. در مورد روشها و ابزارهای معمول و قدیمی، دیسک برداشته شده با پروتزی جایگزین میشود که حرکت بین دو مهره در قسمت دیسک را از بین برده و در واقع قسمتی هرچند کوچک از حرکت گردن بیمار از دست میرود. این محدودیت کمتر از ده درصد حرکات عادی و روزمره گردن را شامل میشود و بعید است افراد بعد از جراحی متوجه اختلال جدی در حرکت گردن خود شوند. اما با ارائه محصولات جدید، پروتزهایی بکار میروند که قابلیت حرکت دو مهره روی هم را حفظ میکنند و به معنی واقعی کلمه، “دیسک مصنوعی” خوانده میشوند. کارگذاری دیسک مصنوعی ظرافت بیشتری را در زمان جراحی می‌طلبد و اکثرا در بیماران جوان کمتر از چهل سال بکار میرود زیرا حرکت گردن آنها هنوز مانند افراد مسن‌تر کاهش نیافته و گردن گرم و انعطاف پذیر است و میتوان به باقی ماندن این انعطاف پذیری امیدوار بود. از سوی دیگر قیمت این پروتزها گاهی تا ده برابر پروتزهای قدیمی هستند که خود ممکن است مانعی برای بکارگیری آنها در برخی شرایط باشد. اما جای نگرانی زیادی نیست زیرا همانطور که در بالا ذکر شد، تحقیقات هنوز نشان نداده‌اند که تفاوت چشمگیری بین حرکت و درد بیمار بعد از عمل در استفاده از پروتزهای قدیمی و دیسکهای مصنوعی وجود داشته باشد و استفاده از دیسکهای مصنوعی نوعی ترجیح و تلاش برای کمک حداکثری به سلامت و عملکرد ستون فقرات گردنی افراد جوان است.
دیسک مصنوعی
تا دیر نشده مراقب ستون سلامت بدن یعنی ستون فقرات باشید و برای رهایی از درد، نجات سیستم عصبی نخاع و بازگشت به زندگی عادی، درمان دیسک گردن را جدی بگیرید.
AVM مغزی شامل تعداد بیشماری سرخرگ که وارد آن میشوند و حجم خون زیادی را وارد ضایعه میکنند و چند سیاهرگ کوچک تا غول پیکر که خون را از آن خارج می‌نمایند.
این ضایعه هم مانع خونرسانی صحیح مغز میشود و هم میتواند دچار خونریزی شده و آسیب شدید مغزی را سبب گردد. درمانهای مختلفی برای انواع متفاوت AVM توصیه میشود، از اشعه‌درمانی تا جراحی‌های آنژیوگرافیک و جراحی باز و حتی ترکیبی از هر کدام. اشعه‌درمانی با خطر اولیه بسیار کم همراه است اما خطر خونریزی ضایعه تا حداقل دو سال باقی می‌ماند زیر اثر اشعه معمولا با تاخیر روی ضایعه نمایان میگردد. درمان آنژیوگرافیک یا به اصلاح “جراحی بسته” به معنی بستن یک به یک سرخرگها میباشد. خطر حین جراحی از اشعه‌درمانی بیشتر و از جراحی باز کمتر است اما درمان ضایعه ممکن است سالها به طول انجامد زیرا هر چند ماه میتوان یک یا دو سرخرگ را بست و امکان باز شدن رگهای جدید در فواصل درمان وجود دارد. جراحی باز به معنی بستن تک تک سرخرگها و بعد سیاهرگها و در نهایت خارج کردن کامل کلافه عروقی است. خطر حین جراحی از سایر روشهای درمانی بیشتر است اما با جراحی موفق، بیمار کاملا درمان میشود و با توجه به مادرزادی بودن بوجود آمدن AVM، عود یا خطر خونریزی وجود نخواهد داشت. این عمل جراحی بسیار حساس و طولانی بوده و مانند قطع کردن یک به یک سیمهای پیچیده یک بمب ساعتی است و اگر اشتباهی صورت گیرد و به جای یک سرخرگ یک سیاهرگ که میتواند بسیار شبیه سرخرگ باشد بسته شود، خون در کلافه تجمع یافته و خونریزی اتفاق می‌افتد که به سختی میتوان آن را کنترل کرد. تصمیم به انتخاب نوع درمان بستگی به توصیه و صلاحدید پزشک معالج و ترجیح بیمار و خانواده وی دارد.
افراد مبتلا به فتق دیسک کمر که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند با پرسشهای بیشماری روبرو می شوند که در مجموع ناشی از نگرانی آنها از کیفیت زندگی و نحوه ی مراقبتهای پس از جراحی در خانه ناشی می شود. شما در این مطلب پاسخ بسیاری از پرسش های خود را خواهید یافت ما در تلاشیم که نگرانیهای بیماران را در دوره ی پس از جراحی درک و آنها را برطرف کنیم.
شوانوم یا نورینوم، تومور مغزی خوش خیمی است که از غلاف عصبهای مغزی که از مغز جدا میشوند و در حال خروج از جمجمه هستند منشا میگیرد. شایعترین فرم آن، شوانوم عصب شنوایی یا تومور عصب شنوایی است که باعث کاهش پیشرونده شنوایی میگردد و از بین رفتن عصب گوش و به آن معمولا “تومور زاویه پلی-مخچه‌ای” یا “CP angle” میگویند. سایر علائم شایع این تومور گزگز صورت، اختلال بلع، عدم تعادل، دوبینی و ضعف اندامهاست اما اکثرا بیماران با کاهش شنوایی به متخصصین گوش و حلق و بینی مراجعه و تشخیص داده‌میشوند.
